Czy można ograniczyć choroby i szkodniki roślin naturalnie bez stosowania szkodliwych dla środowiska naturalnego chemicznych środków ochrony roślin? Oczywiście, że tak. Z pomocą przychodzą nam tak zwane rośliny fitosanitarne, które korzystnie oddziałują na jakość gleby oraz zdrowotność roślin. Wydzielają one bowiem substancje chemiczne, które hamują rozwój szkodliwych drobnoustrojów i odstraszają wiele szkodników.
Rośliny fitosanitarne można wykorzystać na wiele sposobów na przykład jak przedplon, śródplon czy poplon, ale także jako plon główny oraz w charakterze roślin użytkowych bądź ozdobnych. Są one łatwe w uprawie oraz mało wymagające. Większość rośnie bardzo ładnie - nawet na dosyć słabych glebach. Dowiedz się, co to są rośliny fitosanitarne i dlaczego warto je wykorzystać w swoim ogrodzie.
Czym są i jak działają rośliny fitosanitarne?
Rośliny fitosanitarne to dosyć szerokie pojęcie. Obejmuje ono zarówno te gatunki, które działają bezpośrednio antygrzybiczo i szkodnikobójczo (poprzez wydzielanie specyficznych substancji chemicznych), jak również takie gatunki, które użyźniają glebę i poprawiają warunki w niej panujące, co później przekłada się na zdrowie i plon uprawianych na niej warzyw czy roślin ozdobnych.
Wiele roślin fitosanitarnych to tak zwane rośliny na nawóz zielony. Możemy je wysiewać przed sadzeniem właściwych roślin jako przedplon. Mogą one również porastać międzyrzędzia w naszym ogrodzie warzywnym lub być luźno wplecione pomiędzy rośliny uprawne na właściwych grządkach.
Gatunki fitosanitarne są też bardzo pomocne w rekultywacji zmęczonej, zniszczonej lub zajętej przez szkodniki gleby. Warto co roku przeznaczyć jaką część ogrodu (na przykład 20%) wyłącznie na uprawę takich właśnie roślin. W ten sposób w ciągu 4-5 lat znacząco poprawimy jakość i zdrowotność gleby na terenie całego ogrodu. Pomoże nam to uniknąć problemów z chorobami roślin, szkodnikami i dużym zachwaszczeniem. Ziemia zostanie też naturalnie wzbogacona w cenne makro i mikroelementy oraz materię organiczną.
Jak wykorzystać rośliny fitosanitarne w przydomowym ogrodzie?
Fitosanitarne gatunki roślin mogą pomóc nam w uporaniu się z konkretnymi problemami, pojawiającymi się w naszym ogrodzie. Mogą to być na przykład szkodniki czy choroby, które często nękają dany gatunek rośliny ozdobnej czy atakują warzywa, które chcemy uprawiać. Warto więc znać właściwości poszczególnych roślin fitosanitarnych, co pomoże wybrać do naszego ogrodu takie, które przyniosą nam najwięcej korzyści. Przyjrzyjmy się bliżej popularnym roślinom fitosanitarnym oraz ich działaniu.
Ozdobne rośliny fitosanitarne
Do roślin fitosanitarnych zaliczamy takie gatunki ozdobne jak:
Aksamitki (Tagetes)
Produkują one i wydzielają do gleby substancje zwalczające nicienie glebowe, a także odstraszają mączlika szklarniowego oraz bielinka kapustnika. Sprawdzą się więc idealnie w sąsiedztwie warzyw korzeniowych czy kapustnych. Możemy je posadzić na obrzeżach warzywnika, w międzyrzędziach lub bezpośrednio pomiędzy warzywami na grządkach. Są one nie tylko bardzo skuteczne, ale również dekoracyjne. Aksamitki to ładne kwiaty kwitnące przez całe lato, które w zależności od odmiany mogą mieć kolor od kremowego, poprzez słonecznie żółty i pomarańczowy po szkarłatno- pomarańczowy. Znajdziemy wśród nich zarówno odmiany niskie, jak i wysokie, o pojedynczych lub pełnych kwiatach.
Aksamitka
Czosnek ozdobny oraz szachownica (Allium giganteum)
Oba gatunki odkażają glebę, wykazują działanie bakteriostatyczne oraz grzybobójcze, a także odstraszają gryzonie na przykład nornice. Ponadto są to bardzo dekoracyjne, a jednocześnie łatwe w uprawie rośliny ozdobne, które będą wyglądać świetnie zarówno na rabatach, jak i obrzeżach grządek. Czosnek ozdobny nadaje się również do wazonu jako kwiat cięty. Warto wkomponować go w bukiet z innymi kwiatami w pojemniku, ponieważ przedłuża on trwałość kwiatów ciętych, gdyż wydziela substancje odkażające wodę.
Czosnek ozdobny
Nasturcja (Tropaeolum)
Nasturcja to przepiękna roślina o jadalnych kwiatach, która będzie się pięknie prezentować w każdym ogrodzie. Jej działanie fitosanitarne w przeciwieństwie do wielu innych gatunków, polega na zwabianiu szkodników. W praktyce oznacza to, że nasturcja przyciąga do siebie mszyce, dzięki czemu nie rozpleniają się one po całym ogrodzie, a zbierają tylko w jednym miejscu, co sprawia, że znacznie łatwiej jest je zwalczyć.
Nasturcja
Facelia błękitna (Phacelia tanacetofilia)
Facelia to niezwykłej urody roślina o wielu zastosowaniach. Można ją wykorzystać jako nawóz zielony, roślinę fitosanitarną, ozdobną lub miododajną. Znacznie poprawia ona strukturę gleby, zwalcza patogeny glebowe, a także szkodniki na przykład mątwika.
Facelia błękitna
Uprawne rośliny fitosanitarne
Do roślin fitosanitarnych zaliczamy także wiele gatunków roślin uprawnych oraz warzywnych. Są to na przykład:
Cebula i czosnek
Oba gatunki działają bakteriostatycznie oraz grzybobójczo. Są one szczególnie cenne w przypadku uprawy roślin wrażliwych na choroby grzybowe jak na przykład truskawki, które często atakuje szara pleśń, zwłaszcza gdy wiosna i lato są deszczowe. Możemy znacznie ograniczyć ryzyko pojawienia się choroby grzybowej na naszych grządkach z truskawkami, jeśli w międzyrzędziach lub bezpośrednio pomiędzy krzaczkami truskawek posadzimy kilka roślin czosnku, albo cebuli.
Chrzan
Chrzan również wykazuje właściwości bakteriostatyczne oraz grzybobójcze. Dodatkowo jest to bardzo cenna roślina fitosanitarne w uprawie ziemniaka, ponieważ wydziela ona fitoncydy, które działają odstraszająco na stonkę ziemniaczaną.
Gryka
Gryka to świetna roślina, jeśli mamy problem z pasożytami glebowymi. Warto wtedy na grządkach, na których pojawił się ten kłopot, posiać grykę i na jeden sezon zrezygnować z uprawiania na nich warzyw. Wówczas z pewnością pozbędziemy się takich uporczywych szkodników jak drutowce i pędraki. Ponadto gryka korzystnie wpływa na strukturę gleby oraz panujące w niej stosunki powietrzno- wodne, oraz jest rośliną miododajną, a więc bardzo przyjazną owadom pożytecznym.
Gorczyca
Gorczyca poprawia stan gleby, wzbogaca ją w składniki mineralne i substancje organiczne, głęboką ją użyźnia, a także pomaga zwalczać szkodniki na przykład mątwika buraczanego. Gorczyca jest też bardzo ładną rośliną, która będzie się świetnie prezentować w ogrodach w stylu wiejskim czy rustykalnym.
Rzodkiew oleista
Jest to mało znana roślina fitosanitarna, ponieważ jest łatwa w uprawie i ma bardzo korzystne działanie na glebę. Dzięki swojemu długiemu korzeniowi palowemu spulchnia ją nawet do głębokości 1,5 oraz użyźnia. Ponadto podobnie jak gorczyca, zwalcza mątwika buraczanego.
Nostrzyk
Nostrzyk to urocza roślina motylkowa o pięknych jasnożółtych kwiatach, która ma duże walory dekoracyjne i jest rośliną miododajną. Jest on często wykorzystywany w charakterze nawozu zielonego. Odstraszy również z naszego ogrodu gryzonie. Warto więc posadzić go w pobliżu grządek z warzywami.
Rzepak
Pięknie kwitnący wiosną na żółto rzepak to piękna roślina ozdobna, użyteczna, rolnicza oraz miododajna. Choć zwykle kojarzy on nam się z uprawą na dużych polach rolniczych, to z powodzeniem możemy go również wykorzystać w niewielkim przydomowym ogrodzie. Rzepak jest znanych ze swojego zbawiennego wpływu na jakość, zdrowotność i strukturę gleby. Przyczynia się też znacznie do ograniczenia wzrostu chwastów.
Owies
Owies to bardzo cenna roślina fitosanitarna, która ma też wyjątkowe walory dekoracyjne. Można go wykorzystać w ogrodzie w charakterze trawy ozdobnej. Korzyści z uprawy owsa są ogromne:
- ogranicza on zachwaszczenie,
- poprawia strukturę gleby,
- korzystnie wpływa na stosunki powietrzno- wodne w podłożu,
- przerywa tak zwany ciąg zarazkowy patogenów w glebie, dlatego jest bardzo cenny na terenach mocno zajętych przez szkodniki i choroby,
- zawiera skopolatynę, która hamuje rozwój patogenów odpowiedzialnych za powstawanie chorób podstawy źdźbła.
Rośliny fitosanitarne możemy wysiać wczesną wiosną przed właściwymi uprawami, czyli jako przedplon, po zakończeniu uprawy na przykład warzyw na danym terenie, czyli jako poplon, bądź po prostu wpleść je pomiędzy warzywa, rośliny ozdobne czy zioła. Oprócz walorów sanitarnych mają one duże walory dekoracyjne. Idealnie będą się prezentować w ogrodach urządzonych w stylu naturalistycznym bądź wiejskim. Niektóre gatunki jak na przykład cebula, czosnek czy chrzan możemy też wykorzystać w celach konsumpcyjnych.
Z cennych właściwości roślin fitosanitarnych warto skorzystać nie tylko w ogrodzie, ale również na balkonie czy tarasie, gdzie można posadzić je w skrzynkach lub donicach z sezonowymi roślinami ozdobnymi czy warzywami, co korzystnie wpłynie na ich wzrost oraz zdrowie.
Komentarze